قضیه سالبه به انتفای موضوعقضیه سالبه به انتفای موضوع، به‌معنای قضیه دالّ بر سلب محمول از موضوع به دلیل عدم تحقق موضوع است. ۱ - توضیح اصطلاحدر قضیه سالبه وجود موضوع شرط نیست، یعنی صدق آن متوقف بر وجود موضوع نیست بلکه ممکن است موضوع آن موجود بوده ولی متصف به محمول مورد نظر نباشد، و یا اینکه موضوع اصلاً موجود نباشد که در این صورت به طریق اولی متصف به آن محمول نخواهد بود زیرا از معدوم می‌توان هر چیزی را سلب کرد. مثلاً در قضیه سالبه "زید بینا نیست"، ممکن است زید وجود داشته باشد و بینا نباشد، یا اصلاً زید موجود نباشد که البته بینا هم نخواهد بود. بنابراین سلب چیزی از موضوع، مستلزم وجود موضوع نیست. مانند: "عنقا شاخ ندارد"، "غول موجب ترس نیست" و "چشم زخم خطر ناک نیست". این قبیل قضایا را که سلب محمول از موضوع به دلیل معدوم بودن موضوع است، "سالبه به انتفای موضوع" می‌گویند. و در مقابل، قضایایی را که موضوع آنها تحقق عینی دارد و سالبه بودن آنها به دلیل عدم اتصاف موضوع، به محمولِ مذکور است، "سالبه به انتفای محمول" می‌گویند، مانند قضیه: "حسین نویسنده نیست" در جایی که حسین موجود است اما متصف به وصف نویسندگی نیست. [۲]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۶۴.
[۳]
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۲۵.
[۴]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۵۰.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • مظفر، محمدرضا، المنطق. • خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه سالبه به انتفای موضوع»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶. |